کلسترول خوب و کلسترول بد چیست؟
ممکن است خوردن کلسترول را برای بقیه‌ی عمرتان کنار بگذارید و باز هم کلسترول خونتان بالا باشد. اما چطور چنین می‌شود؟
تفاوت بین کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL)
در واقع تمام سلول‌های بدن می‌توانند کلسترول بسازند.
البته این خوب است، زیرا همه‌ی سلول‌ها برای حفظ غشاء سلولی نیاز به کلسترول دارند. بدن به طور خودکار میزان کلسترول سلول‌ها را می‌سنجد و اگر حس کند که کلسترول کافی نیست، آن را تولید می‌کند. علاوه بر این کلسترول یکی از اجزای اصلی در تولید ویتامین D و دیگر مواد مفید مانند استروژن و تستوسترون است. اما حتی در صورتیکه که سلول‌ها کلسترول تولید کنند باز هم بعضی از سلول‌ها به کلسترول اضافی نیاز دارند و اینجاست که کبد وارد صحنه می‌شود.
بدن و بطور خاص کبد، حدود ۷۵ درصد کلسترول موجود در بدن را می‌سازد؛ و مقدار جزئی باقیمانده از طریق روده ها جذب می‌شود. این کلسترول بیرونی از پروتئین حیوانی و لبنیات تأمین می‌شود. اما حتی چنانچه غذاهای بدون کلسترول بخورید، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها به سرعت شکسته می‌شوند و کربن آزاد می‌کنند که در کبد به کار تولید کلسترول می‌آید. اگر کبد حس کند که تخمدان‌ها به کلسترول بیشتری برای تولید استروژن نیاز دارند، کلسترول تولید می‌کند و آن را به شکل کلسترول LDL وارد خون می‌کند.
کبد حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسترول در روز تولید می‌کند:
- بنابراین کلسترول همیشه در بدن دردسترس سلول‌ها هست.
- در صورتی که LDL مصرف نشود، کبد مقدار اضافی آن را به صورت HDL در می‌آورد.
- هنگامی که این لیپوپروتئین‌ها به کبد باز می‌گردند برای تولید صفرا استفاده می‌شوند که برای جذب مواد غذایی در روده در حین هضم غذا استفاده می‌شود.
سیستمی که در بالا شرح داده شد بسیار جالب است، اما کامل نیست.
ژنتیک در میزان کلسترول خون نقش دارد، و بعضی افراد در مقایسه با بقیه وضعیت خودکنترلی بدنشان بهتر است.
یعنی اگر آنها مقداری زیادی کلسترول در رژیم غذایی استفاده کنند، بدنشان، سرعت کلسترول سازی را بطور خودکار پایین می‌آورد و سطح کلسترول کلی بدن را تنظیم می‌کند. اما در بعضی افراد با خوردن کلسترول زیاد، میزان تولید کلسترول در بدن کم نمی‌شود. با افزایش سن، در دیواره‌ی رگ‌ها پلاک ایجاد می‌شود. بعضی از این پلاک‌ها ممکن است از کلسترول LDL اضافی در خون ساخته شوند. این پلاک‌ها باعث تنگی رگ‌ها می‌شوند که به آن تصلب شرایین گفته می‌شود.
مشکل اینجاست که کلسترول LDL مانند ملاتِ کم‌کیفیت است.
وقتی این ملات شل شود و بشکند، بدن در پی ترمیم آن برمی‌آید و در نتیجه در این قسمت‌ها لخته‌های خونی تشکیل می‌شود که منجر به حمله قلبی و سکته مغزی می‌شود. کلسترول HDL می‌تواند از این اتفاق جلوگیری کند، چرا که می‌تواند کلسترول LDL سرگردان در خون را به سوی کبد هدایت کند. به همین دلیل است که کلسترول HDL را کلسترول «خوب» می‌نامیم – چون با کاهش LDL در رگ‌ها، خطر حملات قلبی و سکته‌های مغزی را کاهش می‌دهد.
تست و کاهش سطح آن
برای تشخیص ظاهری کلسترول بالا، به جز مشاهده‌ی برآمدگی‌های زردرنگ در اطراف چشم و روی پلک‌ها راه دیگری وجود ندارد، یعنی شما به جز این راه، به روش دیگری متوجه نمی‌شوید که کلسترول خونتان بالاست. این نکته را هم در نظر بگیرید که ممکن است رژیم غذایی سالمی داشته باشید و فعالیت بدنی هم داشته باشید ولی کلسترول خونتان بیشتر از حد مجاز باشد. در این میان شرایط ژنتیکی نقش دارند. علاوه بر این ممکن است بدنتان در شکستن و تبدیل لیپوپروتئین‌ها مشکل داشته باشد.
با وجود این، باید از سن ۲۰ سالگی به بعد هر ۵ سال یکبار آزمایش کلسترول انجام دهید. ۸ تا ۱۲ ساعت پیش از انجام آزمایش نبایستی غذا، مایعات یا دارو بخورید، زیرا بدن تا چند سال بعد از غذا مشغول فرآوری آن است. در این آزمایش معمولاً میزان کلسترول LDL ، کلسترول HDL، تری گلیسیرید، و LP (نوعی کلسترول LDL) سنجیده می‌شود. مجموع این چهار نوع کلسترول، کلسترول کل را نتیجه می‌دهد. عدد کلسترول کل باید کمتر از ۲۰۰ mg/dl باشد. افرادی با کلسترول بالاتر از mg/dl250 دو برابر افرادی که کلسترولی در حدود ۲۰۰ دارند در خطر حمله‌ی قلبی هستند.
پزشک معمولاً به به همان اندازه که به عدد کلسترول کل توجه دارد به هر یک از اعداد کلسترول خوب و کلسترول بد نیز توجه می‌کند.
- بالا بودن HDL نشانه‌ی خوبی است و برای مردان حدود ۵۰ و برای زنان حدود ۶۰ است.
- نسبت LDL به HDL، ۳ به ۱ است.
البته در مورد سطح آن نباید نگران باشید.
راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آنها کلسترول خوب را افزایش و کلسترول بد را کاهش دهید:
- به این منظور کلسترول غذایتان را کاهش دهید.
- روغن های غیر طبیعی و ناسالم استفاده نکنید.
- خوردن گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات را محدود کنید.
- سیگار کشیدن را متوقف کنید.
– سیگار کشیدن باعث بالارفتن کلسترول می‌شود و این دلیل خوبی است که سیگار را کنار بگذارید. - ورزش کنید؛ ورزش میزان کلسترول خوب را افزایش می‌دهد.
- همچنین ممکن است پزشک برای شما داروهایی تجویز کند که روند کلسترول سازی در کبد را کاهش دهد؛
– این داروها حاوی «استاتین» هستند.
اکنون که در مورد کلسترول خوب و کلسترول بد و شیوه‌ی تبدیل آنها به یکدیگر بیشتر می‌دانید می‌توانید برای رژیم غذایی و سبک زندگی‌تان برنامه ریزی کنید و همچنین با اطلاعات و اطمینان به نفس بیشتری از پزشکتان بخواهید که برای کنترل کلسترول و آزمایش خونتان برنامه ریزی کند.
منبع: health.howstuffworks.com ترجمه: گروه ترجمه پارسی طب
